*موتورهای همگرایی:
سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به مسکو، ادامه‌ی منطقی بنیانی بود که در طول سال‌ها همکاری دوجانبه ایجاد شده و اکنون کیفیتی تازه به مشارکت اقتصادی و فرهنگی ـ انسانی دو کشور بخشید.
رئیس‌جمهور توکایف در مقاله‌ی خود در «روسِیسکایا گازیتا» تأکید کرد: «قزاقستان و روسیه توانستند شراکت راهبردی و اتحاد معنادار و باکیفیتی بنا کنند. اساس چنین همکاری‌ای، خواست آگاهانه‌ی ملت‌های ما برای کنار هم ماندن در این دوران پرتلاطم و غیرقابل پیش‌بینی است. به عبارت دیگر، دوستی جاودان، ستاره‌ی راهنمای کشورهای ماست.» این اندیشه در اعلامیه‌ی امضاشده تجسم عملی یافت.
جمهوری قزاقستان نخستین کشور در میان کشورهای همسود (CIS) بود که با روسیه پیمان «دوستی، همکاری و یاری متقابل» را در ماه مه ۱۹۹۲میلادی به امضا رساند. در میانه‌ی دهه‌ی ۹۰ میلادی، قزاقستان و روسیه پایه‌گذار اتحادیه‌ی گمرکی و جامعه‌ی اقتصادی اوراسیا شدند، و در سال ۱۹۹۸ میلادی، «اعلامیه‌ی دوستی ابدی و اتحاد برای قرن بیست و یکم» را امضا کردند. دو کشور نخستین‌هایی بودند که در خصوص بهره‌برداری از منابع بستر دریای خزر به تفاهم و توافق رسیدند تا حقوق بهره‌برداری از منابع زیرزمینی را تعیین کنند.
در سال ۲۰۲۰ میلادی، پیمان «حسن همجواری و اتحاد» میان جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه نوسازی شد. این سند بر احترام متقابل به حاکمیت و تمامیت ارضی تأکید دارد و به تقویت صلح و ثبات، و نیز توسعه‌ی همکاری‌های تجاری، اقتصادی، علمی، فنی و انسانی کمک می‌کند.
اما جهان به‌سرعت در حال تغییر است. در شرایط افزایش بی‌ثباتی جهانی، اتحادهای منطقه‌ای برای توسعه‌ی پایدار کشورها اهمیت ویژه‌ای یافته‌اند. از این‌رو، برای قزاقستان و روسیه که طولانی‌ترین مرز زمینی جهان را با یکدیگر دارند، دیدار اخیر رؤسای جمهور در مسکو یکی از رویدادهای کلیدی سیاست خارجی محسوب می‌شود.
جایگاه این دیدار نیز بر اهمیت آن تأکید داشت. در زبان پروتکل دیپلماتیک، «سفر دولتی» بالاترین سطح دیدار رسمی است و نشان‌دهنده‌ی روابط ویژه میان کشورهاست. به گفته‌ی دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس‌جمهور روسیه، بخشی از مذاکرات در فضایی غیررسمی در ساختمان کرملین انجام شد که بیانگر سطح بالای اعتماد متقابل میان رهبران دو کشور است.
در نشست اکتبر «آسیای مرکزی – روسیه» در دوشنبه، قاسم‌ژومارت توکایف این سفر را «رویدادی سرنوشت‌ساز» توصیف کرده بود. اکنون می‌توان با اطمینان گفت که این مرحله با موفقیت پشت سر گذاشته شد و روابط دوجانبه واقعاً نیروی تازه‌ای گرفت. در مقابل، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در جریان دیدار تأکید کرد که روسیه روابط دوستانه با قزاقستان را بسیار ارج می‌نهد، روابطی که نه‌تنها ریشه در نزدیکی تاریخی دارد، بلکه به این دلیل نیز ویژه است که قزاقستان و روسیه از بنیان‌گذاران همگرایی اوراسیایی بودند و فضای اعتماد و عمل‌گرایی را در قلمرو پساشوروی شکل دادند.
*چندجانبه‌گرایی و اتحاد:
ماهیت روابط جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه در چارچوب سیاست چندبرداری قزاقستان و فعالیت بین‌المللی گسترده‌ی رئیس‌جمهور اهمیت خاصی دارد. جغرافیای دیدارهای سطح عالی خود گویای این واقعیت است.
تنها از آغاز پاییز امسال، رئیس‌جمهور قزاقستان در چندین رویداد مهم بین‌المللی شرکت کرده است:
- هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک
- اجلاس سازمان همکاری شانگهای در چین
- دوازدهمین اجلاس سازمان کشورهای تُرک در جمهوری آذربایجان
- نشست سران کشورهای همسو
- دومین اجلاس «آسیای مرکزی – روسیه» در دوشنبه
- همچنین باید به سفر اخیر رئیس‌جمهور قزاقستان به واشینگتن برای شرکت در اجلاس «C5+1» و دیدارهای او با دونالد ترامپ، جی. دی. ونس و مارکو روبیو اشاره کرد.
سفر دولتی به مسکو حلقه‌ای منطقی در زنجیره‌ی این سیاست خارجی متعادل قزاقستان بود. به گفته‌ی کارشناس ایگور دروگووز، «تجربه‌ی دیپلماتیک توکایف» یکی از منابع کلیدی پایداری گفت‌وگوی قزاقستان و روسیه است که به آستانه این امکان را می‌دهد که در محیط بین‌المللی پیچیده با اطمینان خاطر، مانور دهد.
در شرایط تلاطم جهانی، آستانه توانایی خود را در برقراری گفت‌وگویی مبتنی بر اعتماد با مراکز اصلی قدرت جهانی نشان می‌دهد، در حالی که همواره بر اولویت مشارکت راهبردی با مسکو تأکید دارد. به گفته‌ی ماکسیم شِوچِنکو، روزنامه‌نگار و فعال اجتماعی روس، گفت‌وگوی چهل‌دقیقه‌ای توکایف با ترامپ به زبان انگلیسی درخشان در واشینگتن، نشانه‌ی اعتمادبه‌نفس و خِرَد دیپلماتیک اوست که به وی اجازه داد پیام‌های مهمی را مستقیماً به رهبران ایالات متحده منتقل کند.
در این زمینه، مذاکرات در واشینگتن بخشی از مأموریت دیپلماتیک گسترده‌تر بود، چراکه موضوعات مطرح‌شده فراتر از مرزهای آسیای مرکزی می‌رفت و به دستور کار جهانی مربوط می‌شد. در فضایی از تنش ژئوپلیتیکی فزاینده، درست چنین روابطی «مبتنی بر اعتماد، دیپلماسی شخصی و دستور کار مشترک همگرایی» به ستون‌های اصلی ثبات اوراسیایی بدل می‌شوند. قزاقستان نه‌تنها در مذاکرات شرکت می‌کند، بلکه فضایی برای گفت‌وگو ایجاد می‌کند که در آن، راه‌حل ممکن است، نه رویارویی.
*پیوندهای فرهنگی، گذشته مشترک به‌عنوان بنیاد آینده متحدانه:
افزون بر حوزه‌های انرژی، لجستیک و تجارت، یکی از مهم‌ترین محورهای شراکت استراتژیک قزاقستان و روسیه همچنان همکاری‌های انسان‌دوستانه است؛ همکاری‌هایی که بر اشتراکات عمیق تاریخی و فرهنگی استوار است. در پرتو گرامیداشت هشتادمین سالگرد پیروزی در جنگ جهانی دوم، دو طرف توافق کردند که به‌صورت مشترک واقعیت‌های تاریخی مربوط به سهم قهرمانانه ملت‌های اتحاد شوروی در نجات جهان از نازیسم را مطالعه کنند و بر نقش کلیدی نظام آموزشی در شکل‌گیری درک عینی نسل‌های آینده از گذشته مشترک تأکید کردند. این رویکرد، که بر اصل «نگاه منصفانه به تاریخ مشترک، وظیفه مقدس ملت‌های ما» استوار است، از طریق همکاری فعال تاریخ‌پژوهان، آرشیویست‌ها، گروه‌های جست‌وجوی میدانی و جنبش‌های جوانان در چارچوب کارگروه مشترک تاریخ‌دانان دو کشور و همچنین در قالب سازوکارهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع اجرا خواهد شد.
روابط فرهنگی انسان‌دوستانه که از سوی دو طرف «میراثی بی‌همتا» توصیف شده است، نفَسی تازه خواهد گرفت. افتتاح «کوچه دوستی ابدی» در آستانه و «بوستان دوستی» در مسکو به نمادهای پایبندی متقابل بدل شده‌اند. در بُعد عملی، این روند در تداوم تبادلات میان موزه‌ها، تئاترها، سینماگران و دیگر نهادهای فرهنگی تجلی می‌یابد. توجه ویژه‌ای نیز به حوزه آموزش معطوف شده است: طرفین بار دیگر علاقه‌مندی خود را به ایجاد مدارس مشترک در مناطق دو کشور اعلام کردند. افتتاح شعبه دانشگاه دولتی قزاقستان به نام فارابی در شهر اُمسک و شعبه دانشگاه روابط بین‌الملل مسکو در آستانه، گامی راهبردی برای تعمیق پیوندهای آموزشی و تربیت کادرهای متخصص برای همکاری‌های دوجانبه ارزیابی می‌شود.
سیاست زبانی نیز همچنان یکی از عناصر مهم همکاری است. دو کشور از فعالیت سازمان بین‌المللی جدید در حوزه زبان روسی حمایت خواهند کرد و آن را به‌عنوان ابزاری برای ارتباطات بین‌دولتی در فضای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع تقویت می‌کنند. در اسناد رسمی همچنین بر ناپذیرفتنی بودن سیاسی‌سازی همکاری‌های بین‌المللی انسان‌دوستانه و هرگونه تبعیض علیه شخصیت‌های فرهنگی و علمی تأکید شده است.
همکاری در عرصه ورزش، از جمله حمایت از برگزاری تورنمنت بین‌المللی «بازی‌های آینده» در قزاقستان و نیز تداوم برگزاری روزهای فرهنگی، پازل گفت‌وگوی چندبعدی انسان‌دوستانه را کامل می‌کند؛ گفت‌وگویی که بنا بر متن اعلامیه، بر «وحدت تمدنی اسلاوها و ترکان، و برادری روس کهن و استپ بزرگ» استوار است. این شالوده معنوی همچنان پایه‌ای استوار برای اتحاد سیاسی و اقتصادی دو کشور باقی می‌ماند.
*از مبادله‌ی مواد خام تا صنعتی‌سازی:
سطح روابط جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه را می‌توان به‌خوبی در شاخص‌های اقتصادی مشاهده کرد. کارایی همکاری‌های دوجانبه با اجرای ۱۷۱ پروژه‌ی مشترک تأیید می‌شود که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها به پایان رسیده است. در حال حاضر، ۷۵ پروژه‌ی مشترک به ارزش مجموعاً حدود ۳۳ میلیارد دلار در حال اجراست.
در جریان این سفر، دو طرف ۱۴ سند را امضا کردند که هدف آن‌ها تعمیق بیشتر همکاری‌هاست. از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به یادداشت تفاهم در زمینه‌ی توسعه‌ی مناطق اقتصادی ویژه اشاره کرد که فرصت‌های تازه‌ای برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد.
صنعت معدن همچنان جایگاه راهبردی خود را در همکاری‌های دوجانبه حفظ کرده است. شرکت دولتی «روس‌اتم» سهم قابل‌توجهی در بهره‌برداری از معدن اورانیوم «بودِنُوفسکویه» به دست آورده است. در چارچوب پروژه‌های نفت و گاز «کالامکاس‌موره» و «خازار» برنامه‌ریزی شده است تا دست‌کم ۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جذب شود که نشان‌دهنده‌ی ماهیت بلندمدت و سودمند متقابل این همکاری‌هاست.
در مجموع، حجم سرمایه‌گذاری‌های متقابل از ۵۰ میلیارد دلار فراتر رفته است. تنها در سال گذشته، میزان سرمایه‌گذاری روسیه در اقتصاد کشور ما بیش از ۴ میلیارد دلار بوده که رکوردی تاریخی در تمام دوران همکاری محسوب می‌شود.
پیش از هر چیز، همکاری‌های تولیدی در چارچوب اتحادیه‌ی اقتصادی اوراسیا نقش مهمی در این دستاوردها داشته است. افزون بر این، در شرایط ناپایدار ژئوپلیتیکی، کارآفرینان روسی به‌طور فعال به دنبال بازارهای جدید بوده‌اند و قزاقستان برای آنان به‌عنوان یک جهت‌گیری راهبردی مهم مطرح شده است. افزون بر نزدیکی جغرافیایی، کشور ما خود را به‌عنوان مرکز جذب اقتصادی با ثبات کلان‌اقتصادی اثبات کرده است. به گفته‌ی اصلی آبن، کارشناس ارشد بخش تحلیل سیاست اقتصادی مؤسسه‌ی مطالعات استراتژیک جمهوری قزاقستان (KISI) وابسته به ریاست‌جمهوری، فعالیت موفق شرکت‌های مشترک انگیزه‌ی مضاعفی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است.
وی افزود: «در قزاقستان بیش از ۲۳ هزار شرکت با سرمایه‌ی روسی فعالیت می‌کنند که حدود ۳۸ درصد از کل شرکت‌های خارجی را تشکیل می‌دهند. با این حال، تنها ۸۴۵ شرکت از آن‌ها در بخش صنایع تبدیلی فعال‌اند.»
*انرژی به‌عنوان ستون همکاری‌ها:
بیشترین سهم در توسعه‌ی شرکت‌های مشترک مربوط به بخش انرژی است. مهم‌ترین پروژه در این زمینه، ساخت نخستین نیروگاه هسته‌ای در قزاقستان است. اجرای این پروژه با مشارکت شرکت دولتی «روس‌اتم» در حال انجام است و هم‌اکنون عملیات طراحی و اکتشاف آغاز شده است: بیش از ۷۰ چاه با عمق تا ۱۵۰ متر حفاری شده و مطالعات لرزه‌شناسی و مهندسی ادامه دارد.
هزینه‌ی ساخت این نیروگاه بین ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار برآورد شده و راه‌اندازی آن برای سال‌های ۲۰۳۵–۲۰۳۶میلادی برنامه‌ریزی شده است. اجرای این پروژه به قزاقستان امکان می‌دهد امنیت انرژی خود را تقویت کرده و به شکل قابل توجهی از بار کربنی اقتصاد بکاهد.
از سال ۲۰۲۳ میلادی نقشه‌ی راه همکاری میان شرکت روسی «گازپروم» و دولت قزاقستان و نیز توافق‌نامه‌ی مشارکت راهبردی پانزده‌ساله به اجرا درآمده است.
در اکتبر ۲۰۲۵ میلادی انتقال گاز روسیه به ازبکستان از طریق قلمرو قزاقستان با حجمی تا ۳ میلیارد مترمکعب در سال آغاز شد. این پروژه به نوسازی زیرساخت گازرسانی قزاقستان کمک می‌کند و نقش کشور را به‌عنوان گره‌ی کلیدی انرژی در آسیای مرکزی تقویت می‌نماید.
هم‌زمان، برنامه‌ی گازرسانی به مناطق شمالی و شرقی قزاقستان در حال اجراست که روسیه در آن به‌عنوان شریک اصلی فنی و سرمایه‌گذار حضور دارد.
شایان ذکر است که بیش از ۸۰ درصد نفت قزاقستان از طریق خاک روسیه و از مسیر کنسرسیوم خط لوله‌ی دریای خزر (CPC) صادر می‌شود. برنامه‌ریزی شده است حجم ترانزیت از ۷ به ۱۰ میلیون تُن در سال افزایش یابد. افزون بر این، قزاقستان توافق‌نامه‌ی ترانزیت نفت روسیه به چین را تا سال ۲۰۳۴ میلادی تمدید کرده است. طبق این سند، در این مسیر بیش از ۱۰۰ میلیون تُن نفت روسی انتقال خواهد یافت.
توجه ویژه‌ای به تضمین پایداری عملکرد مجتمع سوخت و انرژی و توسعه‌ی منابع انرژی تجدیدپذیر معطوف شده است، امری که کاملاً با روند جهانی کاهش کربن و گذار به اقتصاد سبز هم‌خوانی دارد.
*مرکز لجستیکی اوراسیا:
هم‌زمان با این تحولات، همکاری‌های زیرساختی نیز تقویت می‌شود: کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل «شمال ـ جنوب» که روسیه، قزاقستان و ایران را با دسترسی به خلیج فارس متصل می‌کند، به‌طور فعال در حال توسعه است. قزاقستان به‌طور گسترده در ابتکارات جهانی از جمله پروژه‌ی «یک کمربند ـ یک راه» مشارکت دارد و در حال توسعه‌ی مسیر حمل‌ونقل فرامرزی خزر است تا نقش خود را به‌عنوان پل زمینی راهبردی میان شرق و غرب تحکیم کند.
در پایان سپتامبر، رئیس‌جمهور قزاقستان آغاز ساخت خط دوم راه‌آهن «دوستیک ـ موینتی» را اعلام کرد. بزرگ‌ترین پروژه‌ی ریلی که در ۳۰ سال گذشته ساخته شده است. اجرای این پروژه، ظرفیت ترانزیت کالا از طریق قلمرو کشور را نزدیک به پنج برابر افزایش خواهد داد. با اجرای این طرح و دیگر طرح‌های زیرساختی، قزاقستان به حلقه‌ی کلیدی لجستیک و ترانزیت اوراسیا تبدیل می‌شود. در چارچوب این سفر، دو طرف نقشه‌ی راهی برای توسعه‌ی گذرگاه‌های مرزی جاده‌ای تصویب کردند که عبور کالا و مسافران را به‌مراتب آسان‌تر خواهد کرد.
در آینده، کریدورهای جدیدی نیز به مسیرهای موجود افزوده خواهند شد. برای نمونه، در اجلاس سازمان همکاری شانگهای که اوایل سپتامبر در شهر تیانجین چین برگزار شد، درباره‌ی چشم‌انداز ایجاد «گفت‌وگوی فراآلتایی» بحث شد، ابتکاری نو که روسیه، قزاقستان، چین و مغولستان را در یک مسیر ارتباطی تازه گرد هم می‌آورد.
*پتانسیل تجاری:
بر اساس نتایج نه‌ماهه سال ۲۰۲۵ میلادی گردش تجارت میان قزاقستان و روسیه حدود ۲۸ میلیارد دلار بوده است که نشان‌دهنده پویایی مثبت در روابط اقتصادی دو کشور است. پیش‌تر، طی هشت‌ماهه نخست سال جاری، حجم تجارت کاهش یافته و به ۱۷ میلیارد دلار رسیده بود که معادل افتی به میزان ۵/۷ درصد است. بر اساس داده‌های وزارت تجارت و همگرایی قزاقستان، علت اصلی این روند، کاهش حجم صادرات کالاهای قزاقی به روسیه به میزان ۱۵/۴ درصد عنوان شده است.
کاهش صادرات در درجه نخست با افت عرضه اورانیوم (۴۱-٪ معادل ۴۳۵ میلیون دلار)، سنگ‌های مس (۱۴۶ میلیون دلار)، روی (۱۱۲ میلیون دلار)، سنگ‌آهن (۹۶ میلیون دلار) و سنگ‌های کروم (۶۳ میلیون دلار) مرتبط بوده است. مجموعاً این اقلام باعث کاهش حدود ۸۵۰ میلیون دلاری از حجم کل صادرات شدند.
در عین حال، رشد صادرات طلا (+۶۱٪)، فولاد نورد گرم (+۱۲٪)، کود شیمیایی (+۱۳۰٪) و عطر و ادکلن (+۳۹۰٪) مشاهده شده است. با این وجود، حتی افزایش چشمگیر در این بخش‌ها نتوانست کاهش کلی حجم صادرات را جبران کند. واردات از روسیه تقریباً در همان سطح باقی ماند (۰/۶-٪). واردات مس، گندم و لوکوموتیو کاهش یافت، در حالی که واردات فرآورده‌های نفتی (+۹۱٪)، محصولات فولادی و منسوجات افزایش قابل توجهی داشت.
*از شریک تجاری تا متحد فناورانه:
به گفته آسِل آبن، کارشناس مؤسسه مطالعات استراتژیک قزاقستان (KISI)، مشکل اصلی نه در حجم تجارت، بلکه در ساختار آن نهفته است. برای قزاقستان، اهمیت دارد که نه تنها صادرات را افزایش دهد، بلکه کیفیت آن را نیز ارتقا بخشد تا فاصله در تراز تجاری کاهش یابد.
آسِل آبن می‌گوید: یکی از راهکارها، بومی‌سازی واردات است. در صنایعی که وابستگی بالایی دارند (مانند داروسازی، پلاستیک و قطعات خودرو)، باید تولیدات مشترک و توافق‌نامه‌های جبرانی (Offset agreements) توسعه یابد که براساس آن شرکای روسی بخشی از تولید را به قزاقستان منتقل کنند. این امر موجب حفظ ارزش افزوده در داخل قزاقستان و کاهش حجم واردات خواهد شد.
رئیس‌جمهور قزاقستان، قاسم ژومارت توکایف، بارها هدف کشور را چنین بیان کرده است: «تثبیت سطح ۳۰ میلیارد دلار تجارت متقابل». زمینه‌های دستیابی به این هدف نیز هم‌اکنون فراهم شده است. به گفته کارشناسان، نتایج سفر رسمی اخیر، دستور کار اقتصادی دو کشور را برای دهه‌های آینده ترسیم کرده است. نمونه بارز گذار به اتحاد فناورانه، تصمیم به ایجاد کمیسیون مشترک برای آزمایش‌های پروازی مجتمع‌های موشکی «سویوز-۵» و «بای‌ترک» است.
ادوارد پولتایِف، کارشناس علوم سیاسی، بر این باور است: برای روسیه، منطقه آسیا-اقیانوسیه اهمیت فزاینده‌ای یافته است، و قزاقستان در مسیر این منطقه به عنوان یکی از کشورهای کلیدی ترانزیتی قرار دارد. این نخستین اهمیت قزاقستان برای روسیه است. اهمیت دوم در این است که در شرایط تنش‌ها و فشار تحریم‌ها، حمایت متحدان برای روسیه اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.
کارشناسان تأکید می‌کنند که در شرایط کنونی، اولویت باید توسعه پروژه‌های مشترک در زمینه‌های انرژی، حمل‌ونقل و فناوری‌های پیشرفته باشد.
آسِل آبن در پایان می‌افزاید: باید توجه داشت که منطق تعامل میان دو کشور در حال تغییر است. به جای مدل "خریدار ـ عرضه‌کننده"، زنجیره جدیدی بر پایه "شرکای تولیدی" شکل می‌گیرد. اگر این پروژه‌ها با بومی‌سازی و توسعه توانمندی‌های مهندسی همراه شوند، می‌توانند خوشه‌های صنعتی و پایگاه صادراتی جدیدی در قزاقستان ایجاد کنند. با این حال، نباید به مونتاژ ساده اکتفا کرد؛ کشور نیازمند مراکز تحقیق و توسعه، پایگاه‌های خدماتی و انتقال کامل فناوری است. تنها در این صورت، پروژه‌های مشترک می‌توانند به ابزار واقعی صنعتی‌سازی بدل شوند.
*سرمایه انسانی و دستور کار دیجیتال"
حدود ۱۵ درصد از پروژه‌های مشترک میان قزاقستان و روسیه به بخش مالی و فناوری اطلاعات (IT) اختصاص دارد که نشان‌دهنده گذار قزاقستان به اقتصاد دیجیتال و توسعه صنعت دانش‌محور است. در این راستا، سرمایه انسانی به یکی از محورهای کلیدی همکاری دوجانبه تبدیل شده است.
در حال حاضر، حدود ۶۷ هزار دانشجوی قزاق در دانشگاه‌های روسیه تحصیل می‌کنند. در خاک قزاقستان نیز شعبه‌هایی از دانشگاه‌های برجسته روسی فعالیت دارند. از جمله دانشگاه ملی تحقیقات هسته‌ای (МИФИ)، دانشگاه نفت و گاز گوبکین، دانشگاه فناوری شیمیایی مندلیف و به‌تازگی شعبه دانشگاه روابط بین‌الملل مسکو (МГИМО) در آستانه افتتاح شده است. در مجموع، ۶۰ دانشگاه قزاقی و ۵۰ دانشگاه روسی بیش از ۱۸۰۰ توافق‌نامه و برنامه آموزشی مشترک را اجرا می‌کنند.
به واسطه سرمایه‌گذاری‌های روسیه، ایجاد تولیدات مشترک و رشد فعال تجارت میان دو کشور، بیش از ۲۲ هزار فرصت شغلی در قزاقستان ایجاد شده است. کارکنان این مؤسسات در دوره‌های ارتقای مهارت شرکت کرده و فناوری‌های نوین را می‌آموزند که این امر به شکل‌گیری نسل جدیدی از متخصصان در صنایع پیشرفته کمک می‌کند. تصمیم روسیه برای واگذاری رایگان چهار ببر آموری به قزاقستان جهت اجرای برنامه بازگردانی این گونه نادر، به عنوان حرکتی نمادین، بُعد انسانی و فرهنگی این همکاری را برجسته ساخت.
*گفت‌وگوی رهبران: تداوم و مسیر راهبردی:
مسائل مرتبط با توسعه سرمایه انسانی، جذب سرمایه‌گذاری و همکاری در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی و اقتصاد دیجیتال، از موضوعات محوری بیست‌ویکمین «انجمن همکاری بین‌منطقه‌ای قزاقستان و روسیه» بود که در شهر اورالسک و در چارچوب سفر رسمی رئیس‌جمهور قاسم ژومارت توکایف به روسیه برگزار شد.
چنین مجامعی به سنتی نیکو در روابط دو کشور همسایه بدل شده‌اند، به‌ویژه برای مناطق مرزی که حدود ۷۰ درصد از کل گردش تجاری دوجانبه را به خود اختصاص می‌دهند. ویژگی اصلی این نشست‌ها حضور رؤسای جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه است که به این انجمن جایگاه سیاسی والایی بخشیده و موجب عملیاتی شدن ابتکارات مورد بحث می‌شود.
در مجموع، طی دو سال گذشته رؤسای جمهور قزاقستان و روسیه بارها در مسکو، آستانه، کازان، دوشنبه و در حاشیه مجامع بین‌المللی دیدار کرده‌اند. در ژوئیه سال گذشته، قاسم ژومارت توکایف و ولادیمیر پوتین در چارچوب اجلاس سازمان همکاری شانگهای دیدار و بر گسترش همکاری در حوزه‌های حمل‌ونقل و لجستیک، به‌ویژه در مسیر «شمال ـ جنوب»، تأکید کردند و بر تهیه برنامه همکاری بین‌منطقه‌ای ۲۰۲۴–۲۰۲۸میلادی توافق نمودند.
در نوامبر سال ۲۰۲۴میلادی رئیس‌جمهور روسیه با سفر رسمی به آستانه آمد و در پایان این سفر، دو طرف ۲۰ توافق‌نامه بین‌دولتی امضا کردند که شامل «بیانیه مشترک درباره مشارکت راهبردی در شرایط ناپایداری جهانی» نیز می‌شد.
در اکتبر سال جاری، در جریان نشست‌های کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) و اجلاس «روسیه ـ آسیای مرکزی»، توکایف و پوتین بار دیگر مذاکراتی جداگانه برگزار کردند و اجرای توافق‌های نوامبر گذشته و سفر رسمی آینده رئیس‌جمهور قاسم ژومارت توکایف به روسیه را بررسی نمودند.
سفر قاسم ژومارت توکایف به روسیه مرحله‌ای مهم در تقویت بیشتر مشارکت راهبردی دو کشور بود. در این سفر، نتایج برنامه گسترده همکاری‌های سال‌های اخیر مرور شد و جهت‌گیری‌های جدیدی برای تعامل اقتصادی، انرژی، زیرساختی و انسانی تعیین گردید. به گفته نماینده مجلس روسیه، مارینا کیم، «قزاقستان همراه با روسیه گام به عصری نو در مسیر توسعه نهاده است» و این سفر به روشنی نشان داد که اتحاد دو کشور صرفاً شعاری سیاسی نیست، بلکه همکاری‌ای واقعی است که بر پیوندهای تاریخی عمیق و منافع عمل‌گرایانه استوار است.
نکته:
سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به مسکو که اندکی پس از گفت‌وگوهای فعال او با رهبری ایالات متحده انجام شد، را نمی‌توان رویدادی معمولی در عرصه دیپلماسی دانست. در شرایط بی‌ثباتی جهانی، این سفر به اقدامی راهبردی در جهت تثبیت موقعیت سیاسی و ژئوپلیتیکی تبدیل شد. برای مسکو، که به‌طور فزاینده‌ای تغییر توازن قدرت در فضای پساشوروی را احساس می‌کند (به‌ویژه با توجه به مسیر مستقل و حاکمیت‌گرایانه جمهوری آذربایجان)، نمایش روابط مستحکم با آستانه از اهمیت حیاتی و تثبیت‌کننده‌ای برخوردار بود.
روسیه که در وضعیت رویارویی شدید با بلوک غرب قرار دارد، بیش از هر زمان دیگری به وجود شرکای قابل اعتماد و قابل پیش‌بینی نیازمند است. در چنین شرایطی، امضای «بیانیه گذار به سطح مشارکت و اتحاد راهبردی جامع» با جمهوری قزاقستان اصلی‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین متحد روسیه در آسیای مرکزی، برای کرملین موفقیتی نمادین محسوب می‌شود. این گام پیامی روشن به جامعه جهانی ارسال کرد. با وجود گفت‌وگوهای فعال آستانه با واشنگتن و سیاست چندجانبه‌گرایی آن، روابط با مسکو برای قزاقستان بنیادین و غیرقابل بازنگری است، زیرا بر پایه منافع واقعی متقابل و سطح عمیق ادغام دو کشور استوار است.
از سوی دیگر، قزاقستان نیز توانست شرایط ژئوپلیتیکی کنونی را به ابزاری برای تقویت وزن دیپلماتیک خود تبدیل کند. این سفر به‌روشنی نشان داد که آستانه در عرصه جهانی به‌عنوان بازیگری مستقل و با اعتمادبه‌نفس ظاهر شده است؛ وفاداری آن به اتحاد با روسیه نه از سر اجبار یا مصالحه، بلکه ناشی از عمل‌گرایی هوشمندانه و انتظار برای احترام متقابل است. تاکتیک «تعادل دیپلماتیک» توکایف میان قدرت‌های بزرگ نه به معنای نوسان سیاسی، بلکه راهبردی پیچیده است که هدف آن گسترش حداکثری فضای حاکمیتی برای مانور و تقویت موقعیت چانه‌زنی کشور در گفت‌وگوهای هم با شرق و هم با غرب می‌باشد.
منبع:
https://www.inform.kz/ru/ochem-dogovorilis-prezidenti-kazahstana-irossii-0e4098
https://www.inform.kz/ru/14-dokumentov-podpisali-rossiya-i-kazahstan-a89f9e
https://www.inform.kz/ru/putin-rossiya-visoko-tsenit-druzheskie-otnosheniya-s-kazahstanom-3bc755
https://www.inform.kz/ru/vizit-tokaeva-vrossiyu-poluchilsya-moshnim-press-sekretar-putina-c779fd
نظر شما